„Nie popychaj rzeki, ona płynie sama”.
Fritz Perls
W ramach swojej praktyki prowadzę psychoterapię w modalności humanistyczno -doświadczeniowej, a konkretnie w nurcie Gestalt. Poniższy opis może Ci pomóc w podjęciu decyzji, czy chcesz doświadczyć takiej formy psychoterapii.
Początki podejścia Gestalt sięgają lat 40. XX wieku i związane są z działalnością takich osób jak Fritz i Laura Perls, Paul Goodman, Ralph Hefferline, Isadore From czy James Simkin. Podejście to wyłoniło się na drodze syntezy wielu koncepcji psychologicznych i filozoficznych, a jego skuteczność w leczeniu różnych zaburzeń porównywalna jest do innych orientacji terapeutycznych.
Holizm
Słowo „Gestalt” oznacza „zorganizowaną całość” i odnosi się do holistycznego ujmowania doświadczeń oraz samego człowieka, który jest całością, zawierającą w sobie aspekty: cielesny, emocjonalny, poznawczy, społeczny i duchowy. I na każdy z tych aspektów oraz powiązania między nimi zwraca się uwagę podczas psychoterapii.
Podmiotowość i sprawczość
W podejściu Gestalt często rezygnuje się ze słowa „pacjent” na rzecz określenia „klient”, co ma na celu podkreślenie podmiotowości, sprawczości i odpowiedzialności osoby zgłaszającej się po pomoc. Klient aktywnie uczestniczy w procesie terapeutycznym i ma na ten proces znaczący wpływ, terapeuta zaś towarzyszy mu i wspiera w odkrywaniu siebie oraz w kontakcie ze światem. Oboje współtworzą relację, która jest głównym czynnikiem leczącym w psychoterapii. Terapeuta i klient mogą ustalić, że będą się do siebie zwracać po imieniu, co sprzyja bezpośredniej komunikacji. Zazwyczaj spotykają się raz w tygodniu podczas tzw. sesji terapeutycznych – odbywają się one w stałym terminie (określony dzień tygodnia i godzina).
“Ważne jest nie to, co ze mną zrobiono,
lecz to, co ja sam zrobiłem z tym, co ze mną zrobiono”.
J. P. Sartre
Świadomość i odpowiedzialność
Jednym z podstawowych założeń terapii Gestalt jest to, że każdy człowiek ma w sobie potencjał rozwojowy oraz zdolność do samoregulacji, dzięki której może żyć w sposób satysfakcjonujący i budować dobre relacje z otoczeniem. By tak jednak było, musi być świadomy tego, co dzieje się w nim i wokół niego. Praca terapeutyczna w tym nurcie polega więc przede wszystkim na wsparciu w poszerzaniu świadomości i rozumienia siebie. Jest to kluczowe dla zdrowia psychicznego, umożliwia bycie „w kontakcie ze sobą” oraz innymi, a także wzięcie odpowiedzialności za dokonywane wybory.
W podejściu Gestalt podobnie jak w innych koncepcjach psychologicznych uznaje się, że przeszłość znacząco wpływa na nasze aktualne życie. Wcześniejsze doświadczenia, przypisywane im znaczenie oraz wzorce reagowania, które w dzieciństwie były sposobem radzenia sobie z trudnościami – tzw. twórczym przystosowaniem do środowiska – dziś nierzadko utrudniają nam swobodną realizację własnego potencjału i kontakt ze światem. Uświadomienie sobie tych wzorców, które funkcjonują także na poziomie ciała, pozwala na poszukiwanie nowych, bardziej adekwatnych sposobów reagowania.
Akceptacja / życie w pełni
Ważnym elementem psychoterapii prowadzonej zgodnie z koncepcją Gestalt jest także akceptacja oraz uznanie, że zmiana możliwa jest tylko pod warunkiem, że akceptujemy to, co jest i to, jacy jesteśmy. Jest to tzw. paradoksalna teoria zmiany. Jeśli nie akceptujemy siebie, to tracimy energię na unikanie kontaktu z tym, czego w sobie nie chcemy widzieć, zaś, jeśli zaakceptujemy to, co jest, zmiana przyjdzie naturalnie. Przykładowo – gdy nie dopuszczamy odczuwania smutku, wciąż jesteśmy tak naprawdę pod jego wpływem, zaś pozwolenie sobie na czucie i wyrażenie tej emocji, umożliwia odzyskanie spokoju i zrobienie miejsca na inne uczucia. Dzięki akceptacji możemy integrować różne części siebie oraz rzeczywistości. Możemy prawdziwie żyć i w pełni być sobą.
“Terapeuta Gestalt nie korzysta z technik; w danej sytuacji wykorzystuje siebie, wszelkie umiejętności zawodowe i doświadczenia życiowe, jakie udało mu się zgromadzić i przyswoić; metod jest tyle, ilu terapeutów i klientów, którzy odkrywają siebie samych i siebie nawzajem, wspólnie tworząc relację”.
Laura Perls
Relacja ja – ty
Fundamentem psychoterapii Gestalt, która pozwala człowiekowi na odzyskanie zdolności samoregulacji, poszerzenie świadomości i akceptację, jest relacja terapeutyczna, czyli to, co dzieje się pomiędzy klientem a psychoterapeutą – między Ja-Ty, dwojgiem żywych i czujących osób. Relacja ta oparta jest na obecności, empatii, otwartości, braku ocen i autentycznym komunikowaniu się. To, co terapeuta oferuje klientowi, to przede wszystkim gotowość do spostrzegania i akceptowania go takim, jakim jest. To towarzyszenie mu w odkrywaniu siebie, często na bazie tego, jak funkcjonuje w gabinecie, w kontakcie z terapeutą, „tu i teraz”. To również dzielenie się swoją wiedzą i odczuciami w celu poszerzenia świadomości klienta. To nie udzielanie rad, lecz pokazywania klientowi jego własnej mocy i odpowiedzialności za siebie. Relacja z terapeutą może stanowić korektywne doświadczenie wobec wcześniejszych, raniących doświadczeń w kontakcie z drugim człowiekiem.
Tu i teraz
Głównym sposobem poznawania siebie i zwiększania świadomości w terapii Gestalt jest dialog. Zdarza się jednak, że oprócz rozmowy terapeuta proponuje klientowi jakieś doświadczenie – np. wyrażenie czegoś do wyobrażonej osoby, wykonanie jakiegoś ruchu, zwrócenie uwagi na oddech czy napięcie w ciele, zatrzymanie się dłużej na tym, czego klient unika, wypowiedzenie określonego zdania i sprawdzenie, jak klient się z nim czuje itp. Doświadczenia te wynikają z procesu i relacji, wprowadzane są z dużą uważnością na klienta (jego dobro jest zawsze nadrzędnym celem). Służą one rozwijaniu nowej perspektywy i umiejętności przywracających jednostce zdolność zdrowej samoregulacji.
Budowanie świadomości siebie, a zarazem psychoterapia Gestalt, to zazwyczaj proces długotrwały. Wynika to z faktu, że zmiana i rozwój potrzebują czasu, podobnie jak stworzenie dobrej, wspierającej relacji terapeutycznej.
Dekalog Gestalt
Często mówi się, że Gestalt to nie tylko podejście terapeutyczne, ale tak naprawdę pewna filozofia życia, której istota zawarta jest m.in. w tzw. dekalogu Gestalt (wg Claudio Naranjo). Zamieszczam go poniżej – możesz przeczytać i sprawdzić, jak się czujesz z taką perspektywą, do czego Cię ona zaprasza. A może to ułatwi Ci podjęciu decyzji o rozpoczęciu psychoterapii właśnie w tym nurcie.
1. Żyj Teraz: zajmuj się teraźniejszością, a nie przeszłością czy przyszłością.
2. Żyj Tutaj: zajmuj się tym, co jest obecne, a nie tym, czego nie ma.
3. Poddaj się temu, jaki jesteś: bądź taki, jaki jesteś, akceptuj siebie i pozwól innym być sobą.
4. Przestań sobie wyobrażać: doświadczaj tego, co jest rzeczywiste.
5. Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i myśli, bądź uczciwy wobec siebie.
6. Wyrażaj: nie manipuluj, nie wyjaśniaj, nie usprawiedliwiaj, nie osądzaj.
7. Nie ograniczaj swojej świadomości – doświadczaj w pełni całej gamy emocji, tak nieprzyjemnych i bolesnych, jak i przyjemnych.
8. Nie akceptuj żadnych zewnętrznych żądań i poleceń, żadnego „powinieneś” z wyjątkiem tego, co naprawdę twoje.
9. Przestań niepotrzebnie myśleć i analizować: zamiast tego zobacz, posmakuj, powąchaj, dotknij, poczuj. Bądź gotów do eksperymentowania, by napotkać nowe sytuacje.
10. Otwórz się na zmianę i rozwój.